Κατά κύριο λόγο, επεμβάσεις αποκατάστασης του πτερυγίου του ωτός απαιτούνται επί απουσίας τμημάτων αυτού κατόπιν χειρουργικής εκτομής κακοήθων βλαβών ή, λιγότερο συχνά, κατόπιν τραύματος, εγκαύματος, δήγματος κ.λπ.
Εστιάζοντας στις κακοήθεις βλάβες, επισημαίνω τα παρακάτω:
- Αυτές είναι συνήθως βασικοκυτταρικά ή ακανθοκυτταρικά καρκινώματα (για τα οποία βλ. ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ ΟΓΚΟΙ ΔΕΡΜΑΤΟΣ, ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ).
- Εκτός από το δέρμα, τα καρκινώματα μπορεί να διηθούν και τον χόνδρο του πτερυγίου.
- Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι εν λόγω όγκοι εμφανίζονται σε άτομα προχωρημένης ηλικίας.
- Όπως συμβαίνει και με τους κακοήθεις όγκους της μύτης, η τυχόν ανεπαρκής εκτομή όγκων των πτερυγίων ενδέχεται να εγκυμονεί κινδύνους για τη ζωή (βλ. ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ ΟΓΚΟΙ ΠΡΟΣΩΠΟΥ).
Οι στόχοι των επανορθωτικών επεμβάσεων αφορούν στην επαναφορά του πτερυγίου στη φυσιολογική του μορφή, έτσι ώστε να δείχνει όσο το δυνατόν πιο συμμετρικό με το ετερόπλευρο. Επί αφαίρεσης, επομένως, και χόνδρου από το πτερύγιο –κάτι ιδιαίτερα συχνό στην καθημερινή πρακτική–, θα υπέθετε ίσως κανείς ότι, πέραν του δέρματος, η αποκατάσταση θα πρέπει να περιλαμβάνει και αναπλήρωση του χόνδρου που λείπει. Ωστόσο, αυτό συνιστά μία ιδανική συνθήκη η οποία σπανίως απασχολεί. Και τούτο διότι:
- Ως ιδανική αποκατάσταση θεωρείται εκείνη κατά την οποία πραγματοποιείται πλήρης αντικατάσταση του χόνδρου που αφαιρείται, σε ό,τι έχει να κάνει τόσο με το μέγεθος όσο και τη μορφή του. Αυτό επιτυγχάνεται μόνον κατόπιν λήψης χόνδρινων μοσχευμάτων από άλλη περιοχή του σώματος (π.χ. από τις πλευρές του θώρακα) και, εν συνεχεία, μεταφοράς τους στο έλλειμμα του πτερυγίου, αφού προηγουμένως διαμορφωθούν στο επιθυμητό σχήμα. Εκτός από τα χόνδρινα μοσχεύματα, όμως, χρειάζεται να βρεθεί και το απαραίτητο δέρμα να τα καλύψει. Δεδομένου, λοιπόν, ότι το δέρμα του πτερυγίου κατά κανόνα δεν επαρκεί, ο πλαστικός χειρουργός καταφεύγει σε δερματικούς κρημνούς από περιοχές πέριξ του πτερυγίου, ενίοτε δε σε περιτονιακούς κρημνούς, οι οποίοι συνδυάζονται με εφαρμογή δερματικών μοσχευμάτων. Όλα τούτα καθιστούν την επανορθωτική διαδικασία ιδιαίτερα δύσκολη, ενώ παράλληλα θα πρέπει να συνυπολογίζεται και το ενδεχόμενο να απαιτούνται περισσότερα του ενός χειρουργεία.
- Αντίθετα με τα παραπάνω, σχεδόν πάντα υπάρχουν διαθέσιμες απλούστερες τεχνικές. Αυτές αφορούν σε μεταφορά κρημνών από το ίδιο το πτερύγιο του ωτός, οι οποίοι αποτελούνται από χόνδρο και δέρμα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το πτερύγιο διαμορφώνεται κατά τι μικρότερο από το ετερόπλευρο· παρά ταύτα, το αισθητικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι πραγματικά εξαιρετικό, συχνά δε καλύτερο από ό,τι εάν εφαρμόζονταν οι μέθοδοι που αναφέρθηκαν προηγούμενα.(2)
Εικ. 1. Ατελής εκτομή ακανθοκυτταρικού καρκινώματος αριστερού πτερυγίου ωτός αλλαχού (διακεκομμένο οβάλ περίγραμμα) και σχεδιασμός των ορίων της νέας εκτομής (μοβ περίγραμμα, μαύρα βέλη), σε ασθενή 81 ετών. Σχεδιασμός εκτομής και εστίας ακτινικής κεράτωσης(Ι) (μοβ περίγραμμα, πράσινο βέλος). Εικ. 2. Όψη της οπίσθιας επιφάνειας του πτερυγίου.
(Ι) Οι ακτινικές κερατώσεις αποτελούν προκαρκινωματώδεις δερματικές βλάβες, οι οποίες εμφανίζονται σε περιοχές του σώματος που εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία.
Τα Παράθυρα Ι–VΙ αφορούν σε φωτογραφίες που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης εκτομής των βλαβών του πτερυγίου ωτός του ασθενούς των Εικόνων 1, 2. Υπό την προϋπόθεση ότι κάποιος δεν ενοχλείται από τέτοιου είδους φωτογραφίες, μπορεί ανοίγοντας τα εν λόγω Παράθυρα να ενημερωθεί περαιτέρω για τις λεπτομέρειες της επέμβασης.
Εικ. 3–6. Αποτέλεσμα στους 6 μήνες μετά την επέμβαση. Παρά το γεγονός ότι το αριστερό πτερύγιο είναι κατά τι μικρότερο του δεξιού, η διαφορά πρακτικά δεν διακρίνεται, καθώς ουδέποτε υπάρχει η δυνατότητα ώστε να έχει κανείς ολοκληρωμένη εικόνα και των δύο πτερυγίων ταυτόχρονα (όπως, δηλαδή, στις Εικόνες 3, 4).
Εικ. 7, 8. Πολλαπλά βασικοκυτταρικά καρκινώματα δεξιού πτερυγίου ωτός, με επέκταση κυρίως στην οπίσθια επιφάνεια αυτού, σε ασθενή 83 ετών. Οι πράσινες γραμμές αντιστοιχούν στα όρια της σχεδιαζόμενης χειρουργικής εκτομής.
Τα Παράθυρα VIΙ–XΙV αφορούν σε φωτογραφίες που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης εκτομής των βλαβών του πτερυγίου ωτός του ασθενούς των Εικόνων 7, 8. Υπό την προϋπόθεση ότι κάποιος δεν ενοχλείται από τέτοιου είδους φωτογραφίες, μπορεί ανοίγοντας τα εν λόγω Παράθυρα να ενημερωθεί περαιτέρω για τις λεπτομέρειες της επέμβασης.
Εικ. 9–12. Αποτέλεσμα στους 8 μήνες μετά την επέμβαση, όμως με αξιοσημείωτη διαφορά μεγέθους μεταξύ δεξιού και αριστερού πτερυγίου.
Εικ. 13, 14 (ίδιες φωτογραφίες, οι οποίες αποτελούν μεγεθύνσεις της Εικόνας 9). Παρά τη διαφορά μεγέθους μεταξύ των δύο πτερυγίων (βλ. παραπάνω), το αισθητικό αποτέλεσμα πρέπει να θεωρείται ιδιαιτέρως ικανοποιητικό. Όχι μόνο διότι ξεπεράσθηκαν οι σοβαροί περιορισμοί που η ευρύτατη εκτομή δέρματος και χόνδρου συνεπαγόταν ώστε να διαμορφωνόταν ένα νέο πτερύγιο με αξιοποίηση των ιστών που απέμεναν (βλ. Παράθυρα VII, VIII και XI–XIV), αλλά και διότι το νέο πτερύγιο έχει όλα τα ανατομικά χαρακτηριστικά που προβλέπονται, όπως έλικα, σκαφοειδή αύλακα, ανθέλικα μετά των σκελών της, καθώς και τρίγωνο βόθρο (γαλάζια, πορτοκαλί, πράσινη και μοβ επιφάνεια, αντιστοίχως – σύγκριση με Εικόνα 7) – για τα παραπάνω χαρακτηριστικά, βλ. Σχήμα 1, στην ενότητα ΑΦΕΣΤΩΤΑ ΩΤΑ στις ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ. Επίσης, σημασία έχει και το λειτουργικό αποτέλεσμα, δεδομένου ότι ο ασθενής διατηρεί τη δυνατότητα να φορά τα γυαλιά του. Τούτο σχετίζεται αφενός με την αποκατάσταση της έλικας, και ιδίως του ανώτερου τμήματός της, το οποίο παρέχει επαρκή στήριξη στον δεξιό βραχίονα των γυαλιών, αφετέρου με τη διαμόρφωση της απαραίτητης αύλακας μεταξύ της έλικας και του πλαγίου τοιχώματος της κεφαλής, ώστε να εφαρμόζει και να παραμένει σταθερός ο βραχίονας (βλ. παρακάτω, Εικόνες 15, 16).
Εικ. 15, 16. Η αύλακα μεταξύ του ανώτερου τμήματος της έλικας και του τοιχώματος της κεφαλής έχει επαρκές βάθος και κατάλληλη κλίση, ώστε να σταθεροποιείται ο βραχίονας των γυαλιών.
(1) Η παρούσα ενότητα αφορά στην αποκατάσταση επίκτητων ελλειμμάτων των πτερυγίων των ώτων –δηλαδή ελλειμμάτων που προκύπτουν μετά τη γέννηση–, και όχι συγγενών ελλειμμάτων, τα οποία περιγράφονται με τον γενικότερο όρο μικρωτία και σχετίζονται με διαταραχές της διάπλασης των πτερυγίων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
(2) Σε ακραίες περιπτώσεις υφολικής ή ολικής εκτομής του πτερυγίου, δεν υπάρχει –προφανώς– καμία δυνατότητα μεταφοράς κρημνών από το πτερύγιο, οπότε η αποκατάσταση πραγματοποιείται με μεθόδους σαφώς πιο περίπλοκες. Δεδομένου, όμως, ότι οι περιπτώσεις αυτές αφορούν κυρίως σε άτομα προχωρημένης ηλικίας, οι συγκεκριμένοι ασθενείς σπανίως επιθυμούν να υποβληθούν σε τέτοιου είδους επανορθωτικές επεμβάσεις.