Τα αφεστώτα ώτα είναι ταυτόσημα με τα κοινώς καλούμενα ‘‘πεταχτά αφτιά’’, όπου τα πτερύγια των ώτων προβάλουν υπέρμετρα από τα πλάγια τοιχώματα της κεφαλής. Η διαταραχή αφορά στο ένα ή και στα δύο πτερύγια και δύναται να προκαλεί άλλοτε άλλου βαθμού δυσμορφία, δίχως να συνοδεύεται από λειτουργικά προβλήματα. Αν και οφείλεται σε ατελή μορφοποίηση των αφτιών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η ανωμαλία δεν θεωρείται ως συγγενής. Όπως, δηλαδή, συμβαίνει και με κάθε άλλο εξωτερικό χαρακτηριστικό στο ανθρώπινο σώμα: όταν δεν είναι τόσο όμορφο όσο θα μπορούσε να ήταν, δεν σημαίνει ότι συνιστά συγγενή ανωμαλία, παρά κάτι που ενοχλεί ή απλώς δεν αρέσει.(1)
Οι κυριότερες μορφολογικές αποκλίσεις που παρατηρούνται στα αφεστώτα ώτα είναι οι παρακάτω:
- Απουσία σχηματισμού του άνω σκέλους της ανθέλικας, του κάτω σκέλους αυτής, ή και ολόκληρης της ανθέλικας.
- Βλαισότητα της κόγχης.
- Υπερτροφία της κόγχης.
- Υπέρμετρη προβολή του λοβίου.
Οι ως άνω διαταραχές μπορεί να εμφανίζονται μεμονωμένα ή να συνδυάζονται μεταξύ τους. Για καλύτερη κατανόηση αυτών, παρατίθενται τα Σχήματα 1–4.
Σχ. 1. Απεικόνιση της έξω επιφάνειας φυσιολογικού πτερυγίου ωτός. [1]: άνω σκέλος της ανθέλικας, [2]: σκαφοειδής αύλακα (ή σκάφος), [3]: έλικα, [4]: ανθέλικα, [5]: αντίτραγος, [6]: ουρά της έλικας, [7]: λοβίο του ωτός, [8]: τρίγωνος βόθρος, [9]: κάτω σκέλος της ανθέλικας, [10]: ρίζα της έλικας, [11]: κύμβη της κόγχης, [12]: τράγος, [13]: κοιλότητα της κόγχης, [14]: μεσοτράγεια εντομή, [15]: κόγχη. Οι έγχρωμες επιφάνειες αποτελούν τα κοίλα μέρη του πτερυγίου. Εν τω βάθει του τράγου βρίσκεται το στόμιο του έξω ακουστικού πόρου.
Σχ. 2. Το p1 είναι το επίπεδο του πτερυγίου. Το επίπεδο p2 είναι κάθετο προς το p1 και το τέμνει με φορά μεταξύ του άνω–έξω χείλους της έλικας και του τράγου. Η τομή των p1 και p2 αντιστοιχεί στο περίγραμμα του πτερυγίου που απεικονίζεται στο Σχήμα 3.
Σχ. 3. Διατομή φυσιολογικού πτερυγίου ωτός, με βάση τη φορά του επιπέδου p2 του Σχήματος 2. Η αρίθμηση των τετραγώνων συμβαδίζει με εκείνη του Σχήματος 1, οπότε [15]: κόγχη, [2]: σκαφοειδής αύλακα, [1]: άνω σκέλος της ανθέλικας, [9]: κάτω σκέλος της ανθέλικας, [10]: ρίζα της έλικας. Σχ. 4. Διατομή αφεστώτος ωτός. Παρατηρούνται: α) απουσία σχηματισμού του άνω σκέλους της ανθέλικας (το κάτω σκέλος –[9]– εμφανίζεται φυσιολογικό), β) βλαισότητα της κόγχης, δηλαδή απόκλιση αυτής (γωνία α) από το επίπεδο του πλαγίου τοιχώματος του κρανίου (διακεκομμένη γραμμή), γ) υπερτροφία του οπισθίου τοιχώματος της κόγχης (γαλάζια βέλη). Σε μία τέτοια περίπτωση, η γωνία μεταξύ του οπισθίου τμήματος της κόγχης και της σκαφοειδούς αύλακας είναι μεγαλύτερη των 90ο (γωνία β).
Η διόρθωση των αφεστώτων ώτων είναι χειρουργική. Ωστόσο, ικανοποιητικά αποτελέσματα μπορεί να επιτευχθούν και με συντηρητικές μεθόδους. Αυτές στηρίζονται στη χρήση διαφόρων υλικών, τα οποία εφαρμόζονται ως νάρθηκες στα πτερύγια, μονιμοποιώντας τα στις ζητούμενες θέσεις και βελτιώνοντας συγχρόνως το σχήμα τους. Αναγκαία προϋπόθεση, η διάγνωση της ανωμαλίας αμέσως μετά τη γέννηση και η έναρξη της θεραπείας εντός των επόμενων 72 ωρών, λόγω της αυξημένης πλαστικότητας των χόνδρων των αφτιών κατά τη συγκεκριμένη περίοδο και, συνεπώς, των αυξημένων πιθανοτήτων επιτυχούς διαχείρισης του προβλήματος. Οι νάρθηκες εφαρμόζονται για 6–8 εβδομάδες περίπου.
Δεδομένου ότι συνιστούν ζήτημα αισθητικής φύσης και μόνο, τα αφεστώτα ώτα δεν θα πρέπει να χειρουργούνται σε πολύ μικρές ηλικίες. Τούτο σημαίνει ότι, παρά την αντίθετη επιθυμία κάποιων γονιών, είναι προτιμότερο να μπορεί να συναινέσει και το παιδί. Κατά κανόνα, αυτό συμβαίνει μετά την ηλικία των 6 ετών, όταν το παιδί αρχίζει και διαμορφώνει άποψη γύρω από την εικόνα του σώματός του. Την εποχή εκείνη, επίσης, εντάσσεται στο σχολικό περιβάλλον. Οπότε, η επαφή με τους συμμαθητές του και η κοινωνικοποίησή του στη βάση μίας ολοένα και πιο περίπλοκης αλλά συνειδητοποιημένης, πλέον, διαδικασίας, οδηγούν συχνά στην εμφάνιση και των πρώτων σημείων ψυχικής επιβάρυνσής του, εξαιτίας των πειραγμάτων ή του bullying που μπορεί να υφίσταται. Για τους παραπάνω λόγους, λοιπόν, ως ιδανικότερος χρόνος για την επέμβαση θεωρείται εκείνος όπου το παιδί βρίσκεται σε σχολική ηλικία, καθώς η διάθεσή του να βελτιώσει την εμφάνιση των αφτιών του οφείλεται α) σε δική του πρωτοβουλία, β) σε αντικειμενικά και εύλογα κίνητρα.
Η διόρθωση των αφεστώτων ώτων (διόρθωση πεταχτών αφτιών ή ωτοπλαστική) περιλαμβάνει συνδυασμό χειρουργικών παρεμβάσεων για αποκατάσταση των επιμέρους μορφολογικών αποκλίσεων, με τις τεχνικές να ποικίλλουν. Ως εκ τούτου, η προσωπική πρακτική μου αφορά κυρίως στα παρακάτω:
- Διαμόρφωση της ανθέλικας και των σκελών της, κατόπιν αναδίπλωσης και καμπύλωσης του χόνδρου στα σημεία όπου παρουσιάζει ατέλειες. Τοποθέτηση μόνιμων, μη απορροφήσιμων ραμμάτων προς διατήρηση του αποτελέσματος.
- Μετάθεση και καθήλωση της βλαισής κόγχης στη μαστοειδή χώρα(2) με μόνιμα ράμματα.
- Μείωση του ύψους της υπερτροφικής κόγχης, με αφαίρεση μηνοειδούς τμήματος χόνδρου (σπανίως).
- Μείωση της προβολής του λοβίου, κατόπιν μεταφοράς κρημνών από το οπίσθιο μέρος αυτού.
Εικ. 1–14. Αφεστώτα ώτα, σε προεγχειρητικές και μετεγχειρητικές φωτογραφίες ανφάς (Εικ. 1, 2), δεξί προφίλ ¾ και σε κοντινότερες λήψεις (Εικ. 3–6), αριστερό προφίλ ¾ και σε κοντινότερες λήψεις (Εικ. 7–10), δεξί προφίλ σε κοντινές λήψεις (Εικ. 11, 12), αριστερό προφίλ σε κοντινές λήψεις (Εικ. 13, 14). Η δυσμορφία οφειλόταν σε αμφοτερόπλευρη απουσία σχηματισμού της ανθέλικας και του άνω σκέλους αυτής, καθώς και σε αμφοτερόπλευρη βλαισότητα και ήπια υπερτροφία της κόγχης. Οι συγκεκριμένες διαταραχές είχαν ως συνέπεια α) την υπέρμετρη προβολή των πτερυγίων από τα πλάγια τοιχώματα της κεφαλής (Εικ. 1), β) τη γωνιώδη μορφή των αφτιών στις προφίλ όψεις (Εικ. 11, 13), λόγω μείωσης του αναπτύγματός τους καθ’ ύψος (σύγκριση των Εικόνων 5, 9 με τις 6, 10, αντίστοιχα).
(1) Όπως τονίζεται, τα αφεστώτα ώτα δεν αποτελούν συγγενή ανωμαλία. Δεδομένου, ωστόσο, ότι η συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών που χειρουργούνται είναι παιδιά ή έφηβοι, θεώρησα πως, για πρακτικούς λόγους, θα ήταν σκόπιμο να εντάξω τη συγκεκριμένη ενότητα ανάμεσα στις υπόλοιπες της κατηγορίας των συγγενών ανωμαλιών.
(2) Η μαστοειδής χώρα αντιστοιχεί στην επιφάνεια της κεφαλής πίσω ακριβώς από το πτερύγιο του αφτιού.