ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ

dotΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η πλειονότητα των κακοήθων όγκων του δέρματος εντάσσεται σε δύο  μεγάλες κατηγορίες: στα βασικοκυτταρικά και στα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα. Σημαντική κατηγορία συνιστούν και τα μελανώματα· ωστόσο, λόγω της διαφορετικής συμπεριφοράς τους και, ως εκ τούτου, του διαφορετικού τρόπου με τον οποίον αντιμετωπίζονται, δεν περιλαμβάνονται στη συγκεκριμένη ενημερωτική καταχώριση.

dotΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ – ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ – ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Ο καρκίνος του δέρματος είναι συχνότερος στον ανδρικό πληθυσμό και στις προχωρημένης ηλικίας ομάδες. Επίσης, στα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα ή μάτια, ξανθά ή κόκκινα μαλλιά, καθώς και στα άτομα που έχουν την τάση να εμφανίζουν φακίδες και να μαυρίζουν δύσκολα ή να παθαίνουν εγκαύματα εύκολα, μετά από έκθεσή τους στον ήλιο. Αυξημένη συχνότητα καρκινώματος παρατηρείται και σε ορισμένες κληρονομικές ανωμαλίες ή σύνδρομα· όμως, εξαιτίας της σπανιότητας των εν λόγω διαταραχών, νομίζω πως θα ήταν εκ του περισσού να αναφερθώ σε αυτές.

Ως παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη κακοήθων όγκων του δέρματος, ενοχοποιούνται οι κάτωθι:

  • Η ηλιακή και η ιονίζουσα ακτινοβολία.
  • Χημικές ουσίες, όπως ο καπνός του τσιγάρου (ενέχεται στην εμφάνιση καρκίνου στα χείλη), το αρσενικό, οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες που εντοπίζονται στην άσφαλτο, στην ανθρακόπισσα, στο κερί παραφίνης, στα πετρελαιοειδή, καθώς και σε διάφορα προϊόντα καύσης, όπως π.χ. στην κάπνα που επικάθεται στα τοιχώματα των καμινάδων κ.τ.λ.
  • Τα φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως αυτά που χορηγούνται στην αντιμετώπιση της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, της ψωρίασης, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της απλαστικής αναιμίας, ή εκείνα που δρουν ενάντια στην απόρριψη μεταμοσχευμένων οργάνων.
  • Οι ασθένειες που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως το AIDS.
  • Ορισμένα στελέχη του ιού HPV, ο οποίος ευθύνεται για την εμφάνιση των κονδυλωμάτων.
  • Ορισμένες δερματικές βλάβες που θεωρούνται προκαρκινωματώδεις, όπως η ακτινική κεράτωση (συνεπεία χρόνιας έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία), η ακτινική δερματίτιδα (συνεπεία χρόνιας έκθεσης στην ιονίζουσα ακτινοβολία, είτε για επαγγελματικούς είτε για θεραπευτικούς λόγους), το κερατοακάνθωμα, η λευκοπλακία των βλεννογόνων κ.ά.

Τέλος, αυξημένη τάση καρκινωματώδους εξαλλαγής σημειώνεται σε έδαφος εγκαυματικών ουλών, ελκών, κερατώσεων, ερυθημάτων θερμικής αιτιολογίας, σπίλων (ειδικά εάν η διάμετρός τους είναι μεγαλύτερη από 5 mm), καθώς και σε άτομα που αναφέρουν ιστορικό προηγούμενου δερματικού καρκινώματος ή πάσχουν από λευχαιμία, λέμφωμα, χρόνια συρίγγια λόγω οστεομυελίτιδας, ιδρωταδενίτιδας κ.λπ.

dotΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Κατά κανόνα, τα βασικοκυτταρικά καρκινώματα εμφανίζονται ως επηρμένες αλλοιώσεις με ευδιάκριτα όρια. Στην επιφάνειά τους μπορεί να παρατηρούνται τριχοειδή αγγεία ή κεντρική εξέλκωση. Άλλοι όγκοι εμφανίζονται ως κηλίδες, συχνά φολιδώδους υφής, ενώ ορισμένοι πιο σπάνιοι ως σκληρωτικές, εκτεταμένες, επίπεδες βλάβες, με όρια ασαφή. Η χροιά των βασικοκυτταρικών ποικίλλει, από λευκάζουσα ή καφεοειδής μέχρι κυανή ή βαθιά μελανώδης.

Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα εμφανίζονται συνήθως ως ερυθηματώδη οζίδια, με επηρμένα χείλη και όρια ασαφώς περιγεγραμμένα. Ενδέχεται να συνοδεύονται από κεντρική εξέλκωση ή να καλύπτονται από υπερκερατωσική εσχάρα. Είναι σπανιότερα των βασικοκυτταρικών.

Η κυριότερη διαφορά μεταξύ βασικοκυτταρικών και ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων έγκειται στον τρόπο με τον οποίον αναπτύσσονται. Έτσι, τα μεν βασικοκυτταρικά εξελίσσονται βραδέως και σε διάστημα ετών ή ακόμα και δεκαετιών, τα δε ακανθοκυτταρικά ταχέως και σε διάστημα λίγων μόνο μηνών. Επίσης, τα βασικοκυτταρικά δίνουν σπάνια μεταστάσεις, σε αντίθεση με τα ακανθοκυτταρικά που μεθίστανται πολύ πιο συχνά. Σε σύγκριση, λοιπόν, με τα βασικοκυτταρικά, τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα χαρακτηρίζονται για τη σαφώς μεγαλύτερη επιθετικότητά τους.

Γενικά, η πορεία των κακοήθων όγκων του δέρματος είναι ασυμπτωματική. Αδυναμία επούλωσης ή μικρή αιμορραγία αναφέρεται κυρίως επί εξελκωμένων βλαβών. Άλλα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται στο μέγεθος ενός όγκου –με δημιουργία πιεστικών φαινομένων ή διαταραχή μίας λειτουργίας ή κίνησης (π.χ. του βλεφάρου)–, στην εξάπλωση του όγκου σε ιστούς των οποίων η διήθηση προκαλεί ενοχλήσεις (π.χ. πόνο, σε προσβολή κάποιου νεύρου) κ.τ.λ. Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση μεταστάσεων.

dotΔΙΑΓΝΩΣΗ

Αν και η διάγνωση μίας δερματικής κακοήθειας μπορεί να γίνεται κλινικά, γενικώς επιβάλλεται να τεκμηριωθεί κατόπιν εξέτασης δείγματος ή κυττάρων του όγκου. Τούτο σημαίνει πως η όποια θεραπευτική προσέγγιση θα πρέπει να λάβει χώρα μετά από βιοψία της βλάβης. Δύο είναι οι λόγοι για τους οποίους ακολουθείται η συγκεκριμένη πρακτική: πρώτον, αποδεικνύεται η κακοήθεια και το είδος αυτής· δεύτερον, καθορίζονται τα όρια της χειρουργικής εκτομής, δηλαδή η έκταση των πέριξ του όγκου ιστών που πρέπει να αφαιρεθούνε μαζί του, ούτως ώστε η επέμβαση να κρίνεται ογκολογικά επαρκής.

dotΘΕΡΑΠΕΙΑ

Πρωταρχικός στόχος κάθε θεραπευτικής παρέμβασης είναι η εκρίζωση του καρκίνου. Ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται και για την ποιότητα του αισθητικού αποτελέσματος· εν τούτοις, εκείνο που πάντα προέχει είναι η απαλλαγή από τον όγκο με οποιοδήποτε τίμημα από την άποψη της αισθητικής.

Οι μέθοδοι που εφαρμόζονται για τη θεραπεία του δερματικού καρκίνου ποικίλλουν. Ωστόσο, η ριζική χειρουργική εκτομή θεωρείται και είναι η αποτελεσματικότερη όλων.

dotΠΡΟΛΗΨΗ

Η πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση ενός όγκου προσφέρει τις μεγαλύτερες δυνατότητες ίασης. Επομένως, απαιτείται αφενός υψηλός δείκτης υποψίας για το εάν ένα μόρφωμα αποτελεί καρκίνο ή όχι, αφετέρου εγρήγορση για έγκαιρη αναγνώριση των σημείων εκείνων που υποδηλώνουν ότι μία δερματική βλάβη εξαλλάσσεται πιθανώς σε καρκίνωμα. Τα εν λόγω σημεία συνοψίζονται ως εξής:

  • Αύξηση του μεγέθους μίας νέας ή παλαιότερης βλάβης στο δέρμα.
  • Αλλαγή της υφής, του σχήματος ή του χρώματός της.
  • Εξέλκωση ή αιμορραγία.
  • Συνοδά συμπτώματα.

Επίσης, νομίζω πως αξίζει να επιμείνει κανείς στην καρκινογόνο επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Ως εκ τούτου, επιβάλλεται α) περιορισμός της έκθεσης του ατόμου στον ήλιο, ιδιαίτερα κατά τις μεσημεριανές ώρες, β) ευρεία χρήση αντηλιακών σκευασμάτων. Τέλος, εξαιτίας του γεγονότος ότι οι συνέπειες της ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα είναι αθροιστικές –εκδηλώνονται, δηλαδή, σε βάθος χρόνου–, ξεχωριστή προσοχή πρέπει να δίνεται στα παιδιά.

Εικόνες βασικοκυτταρικών και ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων. Υπογραμμίζεται ότι, για τον μη ειδικό, εκείνο που έχει σημασία δεν είναι να μπορεί να αναγνωρίζει το είδος μιας κακοήθειας, αλλά να υποπτεύεται ότι μία δερματική βλάβη ενδέχεται να είναι καρκίνος.