ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ
Η αισθητική βελτίωση της περιοχής της κοιλιάς, η οποία συνίσταται σε:
- Σύσφιξη του δέρματος.
- Μείωση του όγκου του λίπους.
- Μείωση της προβολής της κοιλιάς.
- Λέπτυνση της μέσης.
- Ομαλοποίηση του περιγράμματος.
Τα παραπάνω επιτυγχάνονται κατόπιν α) αφαίρεσης του πλεονάζοντος λίπους και δέρματος, β) συμπλησίασης και σύσφιξης των μυών της κοιλιάς.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ
Τα χειρουργικά στάδια της επέμβασης απεικονίζονται στα Σχήματα 1–12.
Σχ. 1. Τομή υπερηβικά, ανάμεσα στο κατώτερο τμήμα της κοιλιακής χώρας και το εφήβαιο, η οποία εκτείνεται αμφοτερόπλευρα, λοξά προς τα πάνω και έξω. Σχ. 2. Κινητοποίηση κρημνού (μοβ επιφάνεια), ο οποίος αποτελείται από δέρμα και λίπος. Η αρχική παρασκευή του κρημνού πραγματοποιείται επιφανειακά των μυών και μέχρι το ύψος του ομφαλού.
Σχ. 3. Κάθετη διατομή του κρημνού, από το κατώτερο χείλος αυτού έως το κατώτερο όριο του ομφαλού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο προκύπτουν οι επιμέρους κρημνοί Α, Β. Σχ. 4. Περιμετρική αποκοπή του ομφαλικού δακτυλίου από τον κυρίως κρημνό και παρασκευή του μίσχου του ομφαλού (βέλος). Ο μίσχος προβάλλει μεταξύ των ορθών κοιλιακών μυών (βλ. Σχήματα 5, 6) και είναι υπεύθυνος για την αιμάτωση του ομφαλού όταν αυτός αποκόπτεται από τον κρημνό, όπως εδώ. Ολοκλήρωση της παρασκευής του κυρίως κρημνού (μοβ επιφάνεια), επιφανειακά των μυών και υψηλότερα της θέσης του ομφαλού, μέχρι το επίπεδο της ξιφοειδούς απόφυσης και των πλευρικών τόξων του θώρακα (λευκή γραμμή).
Σχ. 5. Αναδίπλωση του κυρίως κρημνού προς τα πάνω, καθώς και των επιμέρους κρημνών Α, Β, και αποκάλυψη των μυών του προσθίου κοιλιακού τοιχώματος. Πρόκειται για τους ορθούς κοιλιακούς και τους έξω λοξούς κοιλιακούς μύες. Η γαλάζια επιφάνεια αντιστοιχεί στην ινώδη σύνδεση μεταξύ των ορθών κοιλιακών, η οποία παρουσιάζει διάσταση (συνήθως η διάσταση οφείλεται σε εγκυμοσύνες, υπέρμετρη πρόληψη βάρους κ.τ.λ.). Σχ. 6. Σύσφιξη του μυϊκού τοιχώματος κατόπιν τοποθέτησης μονίμων ραμμάτων ανάμεσα στους ορθούς κοιλιακούς (οριζόντιες μαύρες γραμμές) και στους έξω λοξούς μύες (λοξές μαύρες γραμμές).
Σχ. 7. Προώθηση του κυρίως κρημνού προς τα κάτω και συρραφή του κεντρικού τμήματός του Κ (το οποίο αντιστοιχεί στο άνω χείλος της αρχικής θέσης του ομφαλικού δακτυλίου) με το κεντρικό τμήμα Η της υπερηβικής τομής (κόκκινη βούλα). Οι κρημνοί Α, Β εκτείνονται κάτωθεν της υπερηβικής τομής (μαύρη διακεκομμένη γραμμή) και αποτελούν την περίσσεια δέρματος και λίπους που πρόκειται να αφαιρεθεί. Το διάστικτο οβάλ περίγραμμα αντιστοιχεί στον ομφαλό, ο οποίος παραμένει προσωρινά εν τω βάθει του κυρίως κρημνού. Σχ. 8. Εφόσον το κεντρικό τμήμα του κυρίως κρημνού Κ δεν δύναται να προωθηθεί δίχως υπέρμετρη τάση στο κεντρικό τμήμα Η της υπερηβικής τομής, η απόσταση μεταξύ Κ και Η καλύπτεται μέσω συρραφής των κεντρικών, έσω τμημάτων των κρημνών Α, Β (κόκκινη γραμμή).
Σχ. 9. Σχεδιασμός του τρόπου εκτομής των κρημνών Α, Β (κόκκινες διακεκομμένες γραμμές). Σχ. 10. Ολοκλήρωση της εκτομής.
Σχ. 11. Σύγκλειση του χειρουργικού τραύματος κατά μήκος της υπερηβικής τομής (κόκκινη καμπύλη γραμμή). Εξωτερίκευση του ομφαλικού δακτυλίου (κόκκινο οβάλ περίγραμμα), κατόπιν μικρής τομής στον κυρίως κρημνό. Σχ. 12. Εναλλακτική σύγκλειση δίκην ανάστροφου Τ (inverted T), σε περίπτωση που έχει προηγηθεί συρραφή των κεντρικών, έσω τμημάτων των κρημνών Α, Β (βλ. Σχήμα 8).
Πέραν των ως άνω χειρουργικών παρεμβάσεων, οι οποίες συνιστούν τους κλασικούς χειρισμούς στην κοιλιοπλαστική, σημειώνω και τα ακόλουθα:
- Σε επιλεγμένες περιπτώσεις, η κοιλιοπλαστική δύναται να συνοδεύεται από α) εκτομή λίπους και από την εν τω βάθει επιφάνεια του κυρίως κρημνού, καθ’ όλη την έκτασή του (και όχι μόνο μέσω της εκτομής των περιφερικών του τμημάτων Α, Β, όπως αναφέρθηκε προηγούμενα), β) λιποαναρρόφηση της ευρύτερης κοιλιακής χώρας, γ) συνδυασμό των παραπάνω.
- Αναλόγως των αναγκών, η κοιλιοπλαστική μπορεί είτε να περιορίζεται είτε να επεκτείνεται, τουτέστιν:
- Να περιορίζεται, εφόσον απαιτείται βελτίωση μόνο του κατώτερου τμήματος της κοιλιάς (mini abdominoplasty). Σε μία τέτοια επέμβαση, η εκτομή λίπους και δέρματος είναι λιγότερη, ενώ η τομή έχει συνήθως μικρότερο μήκος. Ο ομφαλός παραμένει στη φυσική του θέση, δίχως να αποκόπτεται από τον κρημνό.
- Να επεκτείνεται, όταν η βελτίωση που επιθυμείται αφορά και στα πλάγια τμήματα του κορμού ή τη ράχη (extended ή circumferential abdominoplasty). Σε αυτήν την περίπτωση, η αφαίρεση λίπους και δέρματος είναι περισσότερη και ο ομφαλός μετατίθεται. Αν και η τομή είναι μακρύτερη από εκείνη της κλασικής κοιλιοπλαστικής –καταλήγοντας προς τα πλάγια και πίσω και εκτός της περιοχής της κοιλιάς, ή καταλαμβάνοντας ακόμα και ολόκληρη την περίμετρο του κάτω τμήματος του κορμού–, παρέχει το πλεονέκτημα πρόσβασης για ταυτόχρονη ανόρθωση γλουτών και μηρών (υπό την προϋπόθεση ότι δεν αναμένεται σημαντική επιβάρυνση για την / τον ασθενή, είτε λόγω των επιπρόσθετων χειρουργικών παρεμβάσεων είτε λόγω παράτασης της αναισθησίας).
- Πέραν της παραδοσιακής τομής υπερηβικά, η κοιλιοπλαστική δύναται να πραγματοποιείται και μέσω τομής κατά μήκος των υπομαζικών γραμμών(1) (reverse abdominoplasty). Αν και όχι τόσο συνηθισμένη, η εν λόγω προσπέλαση μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική όταν επιδιώκεται βελτίωση κυρίως του ανώτερου τμήματος της κοιλιάς. Ο ομφαλός δεν χρήζει μετάθεσης παρά σπάνια, ενώ η τομή προσφέρεται και για παρεμβάσεις α) στους μαστούς (όπως μειωτική, αυξητική, ανόρθωση κ.λπ.), β) στο ανώτερο τμήμα της ράχης, εφόσον η τομή επεκτείνεται προς τα πλάγια και πίσω.
ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΕΣ ΟΥΛΕΣ
Η κύρια ουλή που απασχολεί είναι η υπερηβική, δηλαδή εκείνη που προκύπτει ως συνέπεια της τομής μέσω της οποίας πραγματοποιείται η όλη προσπέλαση. Αυτή μπορεί να είναι μικρή ή μεγάλη, εκτεινόμενη ενίοτε περιμετρικά του κορμού· ωστόσο, ο σχεδιασμός της τομής λαμβάνει χώρα κατά τρόπο που η ουλή να καλύπτεται από το εσώρουχο ή το κάτω μέρος του μπικίνι. Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση τομής κατά μήκος των υπομαζικών γραμμών ή και πέραν αυτών, καθώς η ουλή καλύπτεται από τον στηθόδεσμο ή το επάνω μέρος του μπικίνι. Η μόνη ουλή που ενδέχεται να διακρίνεται, είναι εκείνη γύρω από τον ομφαλό· συνήθως, όμως, δεν ενοχλεί, δεδομένου ότι εκτείνεται στο όριο της γωνίωσης του δέρματος προς το κοίλο του ομφαλού ή ακόμα βαθύτερα. Επί σύγκλεισης της υπερηβικής τομής δίκην ανάστροφου Τ (βλ. Σχήμα 12), η κάθετη ουλή μπορεί να μην καλύπτεται από ένα πολύ χαμηλό εσώρουχο ή μπικίνι. Παρά ταύτα, το μήκος της είναι κατά κανόνα μικρό, γεγονός που την καθιστά αποδεκτή.
Επί τυχόν υπερτροφίας των ουλών, η θεραπευτική διαχείριση περιλαμβάνει συντηρητικές ή σπανιότερα χειρουργικές παρεμβάσεις (βλ. ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΜΑΣΤΩΝ, ΜΕΙΩΤΙΚΗ, υποσημείωση 4).
ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ
Ο βαθμός χαλάρωσης και η περίσσεια του δέρματος ανάμεσα στον ομφαλό και τον θώρακα αποτελεί τον πλέον καθοριστικό παράγοντα ως προς τον τρόπο σύγκλεισης της τομής υπερηβικά: εάν υπάρχει αρκετή χαλάρωση και περίσσεια, πραγματοποιείται οριζόντια σύγκλειση (βλ. Σχήμα 11)· εάν δεν υπάρχει, οι τάσεις κατά την προώθηση του κυρίως κρημνού προς τα κάτω ενδέχεται να είναι μεγάλες, οπότε η σύγκλειση προτιμάται να λαμβάνει χώρα δίκην ανάστροφου Τ (βλ. Σχήμα 12). Η αρχική θέση του ομφαλού (υψηλή ή χαμηλή) μπορεί επίσης να επηρεάζει τη σύγκλειση· αν και σε περιορισμένο βαθμό, πάντως, καθώς οι όποιες ανατομικές αποκλίσεις όσον αφορά στη θέση του ομφαλού δεν είναι σπουδαίες. Βάσει των παραπάνω, λοιπόν –και αντίθετα με ό,τι θα υπέθετε ίσως κανείς–, το μόνο που δεν έχει τελικά σημασία είναι η δερματική περίσσεια κάτωθεν του ομφαλού: μικρή ή μεγάλη, δεν καθορίζει τον τρόπο σύγκλεισης της τομής (Σχήματα 13, 14).
Σχ. 13. Επαρκής περίσσεια δέρματος υψηλότερα του επιπέδου του ομφαλού (αριστερά, κόκκινη διακεκομμένη γραμμή), η οποία επιτρέπει α) άνετη προώθηση του κεντρικού τμήματος Κ του κυρίως κρημνού προς το κεντρικό τμήμα Η της υπερηβικής τομής (βέλος), β) οριζόντια σύγκλειση (δεξιά). Η μαύρη διάστικτη γραμμή αντιστοιχεί στο δέρμα που αφαιρείται (πρόκειται για το δέρμα των κρημνών Α, Β, των Σχημάτων 3–9). Σχ. 14. Η δερματική περίσσεια υψηλότερα του ομφαλού είναι μικρή, οπότε α) η προώθηση του κρημνού δίχως τάση είναι αδύνατη (αριστερά, Χ), β) η σύγκλειση λαμβάνει χώρα δίκην ανάστροφου Τ (δεξιά). Η μεγάλη περίσσεια δέρματος χαμηλότερα του ομφαλού στα Σχήματα 13, 14, δεν έχει σχέση με τον βαθμό προώθησης του κυρίως κρημνού.
Τυχόν ουλές από παλαιότερες χειρουργικές επεμβάσεις στην περιοχή της κοιλιάς λαμβάνονται πάντα υπ’ όψιν, καθώς ενδέχεται να διαταράσσουν την αιμάτωση του κυρίως κρημνού ή να μην δύναται να αφαιρεθούν κατά την κοιλιοπλαστική. Αδύνατη, επίσης, είναι συνήθως και η πλήρης αφαίρεση τυχόν ραγάδων, οι οποίες οφείλονται σε εγκυμοσύνες, υπέρμετρη πρόσληψη βάρους κ.τ.λ. Τούτο ισχύει για ραγάδες που εντοπίζονται υψηλότερα του επιπέδου του ομφαλού, δεδομένου ότι όσες βρίσκονται χαμηλότερα αφαιρούνται μαζί με το δέρμα που πλεονάζει.
Επί κοιλιοπλαστικής προσφέρεται η δυνατότητα για ταυτόχρονη διόρθωση τυχόν προϋπάρχουσας κήλης στην ευρύτερη κοιλιακή χώρα, δίχως προσθήκη επιπλέον τομών.
Τέλος, σημειώνεται ότι επί υπερβολικής συσσώρευσης λίπους στην περιοχή της κοιλιάς, έχει ιδιαίτερη αξία να ενθαρρύνεται η απώλειά του πριν την επέμβαση: ο κρημνός που θα παρασκευασθεί θα είναι λεπτότερος και θα έχει μεγαλύτερη ελαστικότητα, άρα το αισθητικό αποτέλεσμα θα είναι καλύτερο.
ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ
Νέκρωση του κυρίως κρημνού, η οποία αφορά είτε στο δέρμα και το λίπος είτε μόνο στο λίπος. Αποτελεί τη σοβαρότερη ίσως τοπική επιπλοκή και οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες, όπως σε υπέρμετρη τάση κατά τη σύγκλειση του χειρουργικού τραύματος, ανεπαρκή τεχνική, επιμόλυνση κ.ά., καθώς και σε αιτίες που δεν σχετίζονται με το χειρουργείο, όπως στο κάπνισμα ή τον σακχαρώδη διαβήτη. Επί νέκρωσης μόνο του λίπους, προτιμάται χειρουργικός καθαρισμός και επανασυρραφή. Εάν εμπλέκεται και το δέρμα, ο χειρουργικός καθαρισμός μπορεί να συνοδεύεται από συρραφή του τραύματος σε επόμενο χρόνο, ειδάλλως το τραύμα αφήνεται να επουλωθεί κατά δεύτερο σκοπό από μόνο του. Σε μία τέτοια περίπτωση, και εφόσον οι διαστάσεις του τραύματος κρίνονται απαγορευτικές για έναν σύντομο χρόνο αυτόματης σύγκλεισης, η επούλωση ενδέχεται να επιταχύνεται κατόπιν εφαρμογής ειδικής συσκευής στην περιοχή.(2)
Διάσπαση του χειρουργικού τραύματος. Οφείλεται σε παράγοντες όπως οι παραπάνω, συχνότερα, όμως, σε υπέρμετρες τάσεις κατά τη σύγκλειση. Αντιμετωπίζεται όπως η νέκρωση, με τη διαφορά ότι η συρραφή σε επόμενο χρόνο είναι αδύνατη, εάν το πρόβλημα είναι οι τάσεις – οι οποίες φυσικά παραμένουν. Σημειώνεται, πάντως, ότι, σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια της κοιλιοπλαστικής διαπιστώνεται ότι το τραύμα δεν δύναται να συγκλεισθεί δίχως τάσεις, είναι ασφαλέστερο να μην επιχειρείται οριζόντια συρραφή, αλλά σύγκλειση δίκην ανάστροφου Τ.
Νέκρωση του ομφαλού. Συνήθως σχετίζεται με διαταραχή της αιμάτωσης του μίσχου του ομφαλού, ως συνέπεια ανεπαρκούς τεχνικής κατά την παρασκευή και αποκοπή του από τον κυρίως κρημνό. Αντιμετωπίζεται χειρουργικά, με ανακατασκευή ομφαλού σε απώτερο χρόνο.
Επί τυχόν αιματώματος απαιτείται άμεση παροχέτευση αυτού, όπου πραγματοποιείται και καυτηριασμός ή απολίνωση του αγγείου που αιμορραγεί. Οποιαδήποτε άλλη συλλογή υγρού πρέπει επίσης να παροχετεύεται, με στόχο α) την αποφυγή επιμόλυνσης, β) την προαγωγή της επούλωσης, γ) τη διασφάλιση της ποιότητας του αισθητικού αποτελέσματος.
Η τοποθέτηση της υπερηβικής τομής υψηλότερα από ό,τι προβλέπεται μπορεί να συνεπάγεται αδυναμία κάλυψης της μετεγχειρητικής ουλής από ένα χαμηλό εσώρουχο ή μπικίνι. Δεν συνιστά επιπλοκή αλλά λανθασμένο σχεδιασμό, ο οποίος τις περισσότερες φορές αποδίδεται στην προσπάθεια του πλαστικού χειρουργού να επιτύχει οριζόντια σύγκλειση. Όταν τίθεται, λοιπόν, τέτοιο ζήτημα, θα πρέπει να προγραμματίζεται σύγκλειση δίκην ανάστροφου Τ, καθώς, ναι μεν το κάθετο σκέλος του Τ ενδέχεται να είναι εμφανές, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος της ουλής (δηλ. το οριζόντιο) θα καλύπτεται.
Τυχόν ασυμμετρία της υπερηβικής τομής σχετίζεται με λανθασμένο σχεδιασμό ή διαταραχές της επούλωσης. Διορθώνεται χειρουργικά, υπό τοπική, κατά κανόνα, αναισθησία.
Dog ears, τα οποία αποτελούν εξογκώματα στα άκρα της υπερηβικής τομής, λόγω περίσσειας λίπους και δέρματος. Οφείλονται σε ανεπαρκή μείωση του όγκου των συγκεκριμένων περιοχών. Αν και μπορεί να υποχωρούν προϊόντος του χρόνου, συνήθως απαιτούν χειρουργική εκτομή υπό τοπική αναισθησία.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
Σύμφωνα με ό,τι αναφέρεται παραπάνω, η κλασική κοιλιοπλαστική δύναται να συνδυάζεται με επιπλέον αφαίρεση λίπους από την εν τω βάθει επιφάνεια του κυρίως κρημνού ή / και λιποαναρρόφηση. Παρά ταύτα, οφείλω να σημειώσω πως οι εν λόγω διαδικασίες μπορεί να οδηγούν σε διαταραχές της αιμάτωσης του κρημνού, ως συνέπεια της εκτεταμένης του λέπτυνσης και αλλοίωσης της δομής του, γεγονός που ενδέχεται να θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά του. Ως εκ τούτου, προσωπικά προτιμώ να πραγματοποιώ την επέμβαση παραδοσιακά και να προβαίνω μόνο σε περιορισμένης έκτασης επιπρόσθετες παρεμβάσεις, όπως π.χ. σε λιποαναρρόφηση εκτός του κυρίως κρημνού (δηλ. των πλαγίων της ράχης, της κοιλιάς, των μηρών κ.λπ.) ή, λιγότερο συχνά, σε εκτομή λίπους από τον κρημνό. Εφόσον απαιτείται μαζική αφαίρεση λίπους από τον κρημνό και τις γύρω περιοχές, θεωρώ ασφαλέστερο να συστήνω λιποαναρρόφηση σε δεύτερο στάδιο. Η συγκεκριμένη πρακτική υστερεί εξαιτίας της ανάγκης δύο χειρουργικών επεμβάσεων· ωστόσο, η άποψή μου είναι ότι τα πλεονεκτήματα που τη συνοδεύουν αντισταθμίζουν το μειονέκτημα, καθώς:
- Κατά την αρχική επέμβαση διασφαλίζεται η βιωσιμότητα και ακεραιότητα του κυρίως κρημνού, οπότε απομακρύνεται το ενδεχόμενο επιπλοκών, όπως νέκρωσης ή διάσπασης του χειρουργικού τραύματος.
- Δεδομένης της επούλωσης που έχει επέλθει, δεν υφίσταται ζήτημα πρόκλησης αγγειακής δυσπραγίας κατά τη λιποαναρρόφηση σε επόμενο χρόνο. Τούτο σημαίνει πως ο πλαστικός χειρουργός έχει την ευχέρεια να είναι πιο ριζικός και λεπτομερής σε ό,τι έχει να κάνει με την αφαίρεση λίπους, διαχειριζόμενος ευρέως και χωρίς περιορισμούς οποιαδήποτε περιοχή της κοιλιάς, αλλά και πέραν αυτής. Επομένως, το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα αναμένεται δικαιολογημένα καλύτερο.
- Τόσο η κοιλιοπλαστική όσο και η λιποαναρρόφηση είναι μικρότερης βαρύτητας εάν πραγματοποιούνται μεμονωμένα και όχι ταυτόχρονα.
Ακολούθως παρουσιάζονται δύο περιπτώσεις κοιλιοπλαστικής, σε ασθενή 49 ετών (1η και 2η σειρά Εικόνων) και σε ασθενή 46 ετών (3η και 4η σειρά Εικόνων). Στην πρώτη περίπτωση, η σύγκλειση του χειρουργικού τραύματος έλαβε χώρα οριζόντια, ενώ στη δεύτερη δίκην ανάστροφου Τ. Μετεγχειρητικό αποτέλεσμα στους 9 μήνες αργότερα για την 1η ασθενή και στους 5 μήνες αργότερα για τη 2η (2η και 4η σειρά Εικόνων, αντίστοιχα).
Σχόλιο 1: Παρά το γεγονός ότι οι δύο ασθενείς εμφανίζουν εξίσου σημαντική αλλοίωση της αισθητικής, η γενεσιουργός αιτία των προβλημάτων τους είναι εντελώς διαφορετική. Έτσι, στην πρώτη περίπτωση η δυσμορφία σχετίζεται κυρίως με υπερβολική εναπόθεση λίπους και χαλάρωση δέρματος, δευτερευόντως δε με διάσταση των ορθών κοιλιακών μυών (1η σειρά Εικόνων). Απεναντίας, στη δεύτερη περίπτωση η διαταραχή οφείλεται πρωτίστως σε εκτεταμένη διάσταση των μυών λόγω κυήσεων (3η σειρά Εικόνων – βλ. και Σχήμα 5). Με άλλα λόγια, η πρώτη ασθενής ήταν παχύσαρκη· η δεύτερη όχι. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις πραγματοποιήθηκε κλασική κοιλιοπλαστική, με συμπλησίαση και συρραφή των μυών· παρά ταύτα, το αποτέλεσμα στην πρώτη είναι λιγότερο θεαματικό. Τούτο αποδίδεται στη γενικευμένη συσσώρευση λίπους και στην αδυναμία της ασθενούς να χάσει το απαραίτητο βάρος, παρά τη δίαιτα που ακολούθησε πριν την επέμβαση.
Σχόλιο 2: Το αισθητικό αποτέλεσμα στην πρώτη περίπτωση θα ήταν καλύτερο, εάν η κοιλιοπλαστική είχε συνδυασθεί με λιποαναρρόφηση. Δεδομένου, ωστόσο, ότι, για λόγους αρμονίας, η λιποαναρρόφηση θα έπρεπε να αφορούσε τόσο στον κυρίως κρημνό όσο και στα πλάγια της κοιλιάς και της ράχης, κάτι τέτοιο κρίθηκε πως θα ήταν ασφαλέστερο εάν ελάμβανε χώρα σε επόμενο χρόνο. Εν τούτοις, η ασθενής δεν προχώρησε σε λιποαναρρόφηση, καθώς ήταν ικανοποιημένη από το αποτέλεσμα της κοιλιοπλαστικής.
Σχόλιο 3: Παρά τη σύγκλειση του χειρουργικού τραύματος δίκην ανάστροφου Τ στη δεύτερη ασθενή, το κάθετο σκέλος της ουλής καλύπτεται από το εσώρουχο ή το μπικίνι (μεσαία Εικόνα στην 4η σειρά). Το ίδιο ισχύει και για τα οριζόντια σκέλη της ουλής.
(1) Η υπομαζική γραμμή (ή υπομαζική αύλακα) αντιστοιχεί στην περιοχή μετάβασης του δέρματος του μαστού στο δέρμα του θώρακα.
(2) Πρόκειται για συσκευή μέσω της οποίας ασκείται διαρκής αρνητική πίεση στην περιοχή, καθώς έχει αποδειχθεί πως η αρνητική πίεση και η δημιουργία κενού μπορεί να προάγουν τη διαδικασία της επούλωσης.